PSİKOLOJİK SAĞLAMLIK
Bu yazı Sivas Rehberlik ve Araştırma Merkezi e-dergisinden Psikolojik Danışman Yusuf İPEK'in yazısından alınmıştır.
Psikolojik Sağlamlılık
· Niçin bazıları bana göre daha uyumlu?
· Neden o hemen toparlanabiliyor da ben yapamıyorum?
· Başka insanlar sıkıntılarına rağmen mutlu iken ben neden yapamıyorum?
· Benim çocuğum neden strese bu kadar dayanıksız?
· Başka çocukların hiçbir şeyi yok iken benim çocuğum her şeye sahip ama benim ki dayanıksız, o çocuk güçlükler karşısında daha sağlam...
· Bu düşünceler size tanıdık geldi mi?
Son zamanlarda sıkça duyduğumuz bu kavram özellikle pandemi döneminde sürekli gündeme gelen ve göze çarpan bir konu olarak dikkat çekmektedir.
Peki psikolojik sağlamlık (resilience) nedir?
Olumsuz yaşantılar karşısında bireyin (çocuk veya yetişkin) güçlü kalabilmesi ve kontrolü kaybetmemesi olarak tanımlanmaktadır. Bir olumsuzluk durumu ile karşı karşıya kalındığında, bireyin hayatındaki değişikliğe uyum göstermesini içermektedir. İnsan, yaşamında olumlu yaşantıların beraberinde olumsuz yaşantılar veya olaylarla da karşılaşabilmektedir. Bu olumsuzluklara her birey farklı tepki vermektedir. Örneğin iş hayatında iflas eden birisi büyük bir çökkünlük ve depresif bir ruh haline bürünürken aynı olayı yaşayan farklı birisi hemen yılmayıp problemle mücadeleye devam etmekte var olan değişime hızlı bir şekilde uyum sağlama gayreti içerisine girmektedir. Bu iki insanı birbirinden ayıran en önemli özellik nedir? Problemlerle mücadele gücünü artıran şey nedir? İşte bu noktada psikolojik sağlamlık kavramı dikkat çekmektedir. Psikolojik sağlamlık kavramı, yüksek risk gruplarındaki insanların, akademik başarısızlık, sosyal beceri eksikliği, düşük öz-güven gibi olumsuz yaşantılardan daha iyi sonuçlara ulaşmalarını, stresli olaylarla başa çıkabilmelerini, uyum göstermelerini ve travmatik deneyimler karşısında çabuk toparlanmalarını da kapsamaktadır (Masten, 1994). Masten ve Coatsworth (1998), unutulmaması gereken iki noktaya dikkat çekmişlerdir: 1) Psikolojik sağlamlık tanımı yapılırken ciddi bir tehdit ya da risk durumu (travma) bulunması, 2) Risk ya da travmatik durum karşısında gösterilen uyumun etkili olması.
Peki biz psikolojik sağlamlık düzeyimizi artırmak için ve yetişmekte olan çocukların psikolojik sağlamlık düzeylerinin yüksek olmasını sağlamak içi neler yapmalıyız?
Bu sorunun cevabı için öncelikle psikolojik sağlamlık düzeyi yüksek bireylerin özelliklerine bakmakta fayda olacağını düşünüyorum.
Psikolojik Sağlamlık Düzeyi Yüksek Bireylerin Özellikleri
· Sakin ruh hali ve öfke kontrolü gelişmiş,
· Duyarlılık düzeyi yüksek,
· Sosyal çevresi ve becerileri gelişmiş,
· Yaşanan olaylar karşısında olayı doğru ve detaylı değerlendirme yetisine sahip,
· Değişen şartlara uyum sağlama becerisi yüksek,
· İç kontrol ve öz denetim mekanizması gelişmiş,
· Olaylara mizah anlayışı katarak yumuşatabilen,
· Alternatif bakış açılarına sahip olan,
· Entelektüel beceriye sahip olan,
· Dini inanç ve manevi yönden gelişmiş birey, bunlardan bazıları olarak görünmektedir (Masten, 1986; Werner ve Smith, 1982).
Çocukların Psikolojik Sağlamlık Düzeylerini Geliştirici Yaklaşımlar
Çocuğun ebeveynlerine karşı saplantılı, çekingen, korkulu bir bağlanma gerçekleştirmesi öz güven eksikliği ve değersizlik duygusu oluşturacaktır. Bunun yerine güvenli bağlanmayı gerçekleştirmesi sağlamlık için geliştirici temel faktörü oluşturmaktadır. Bu kısma baktığımız zaman ilk adımı koşulsuz kabul ve sevgi olarak belirleyebiliriz. Çocuklar ile psikolojik sağlamlık üzerine çalışan psikolojik danışmanlar çocukların; Etkili iletişim kurma becerisini, umut düzeyini, sorumluluk alma becerisini artırmak, empati kabiliyetini güçlendirmek, özgüvenini ve özsaygısını artırmak, kendisi ve çevresi ile ilgili farkındalıklar kazandırmak, stresle başa çıkabilme becerisini artırmak vb. çalışmalar ile sağlamlık düzeyini artırıcı yaklaşımlar sergilemektedirler. Ailelerimiz psikolojik sağlamlık düzeyini artırıcı yaklaşımlar konusunda okulların psikolojik danışmanlarından, Rehberlik ve Araştırma Merkezlerinden veya alanında uzman kişilerden yardım alabilirler.
